9 JUNI 1981. - Koninklijk besluit tot inwilliging van een verzoekschrift betreffende de tussen de leveranciers en kleinhandelaars in brandstoffen gesloten contracten, en ingediend bij toepassing van het koninklijk besluit nr. 62 van 13 januari 1935, waarbij toelating wordt verleend tot het instellen van een economische reglementering van de voortbrenging en de verdeling.
HOOFDSTUK I. Algemene bepalingen
Art. 1-5
HOOFDSTUK II. Over de contractuele betrekkingen tussen de leveranciers en de kleinhandelaars-geranten
Art. 6-21
HOOFDSTUK III. Over de contractuele betrekkingen tussen leveranciers en kleinhandelaars-wederverkopers
Art. 22-25
HOOFDSTUK IV. Slotbepalingen
Art. 26-29
HOOFDSTUK I. _ Algemene bepalingen
Artikel 1. Gedurende een periode van zes jaar van de inwerkingtreding van dit besluit af, zijn de hierna volgende bepalingen van toepassing op de contractuele betrekkingen tussen de in artikel 2 geviseerde leveranciers en kleinhandelaars.
Art.2. Er dient verstaan te worden onder :
a) leverancier: elke onderneming, natuurlijke of rechtspersoon, die op hoofdzakelijke of bijkomende wijze brandstoffen of brandstoffen en smeermiddelen levert aan kleinhandelaars en die een desbetreffende inschrijving bezit in het handelsregister;
b) kleinhandelaar-gerant: elke onderneming, natuurlijke of rechtspersoon, die één of meer verkooppunten exploiteert voor de kleinhandel in brandstoffen of brandstoffen en smeermiddelen, onder de merken van de leverancier, en die een desbetreffende inschrijving bezit in het handelsregister en waarvan zowel de onroerende als roerende inrichtingen hem ter beschikking gesteld werden door de leverancier;
c) kleinhandelaar-wederverkoper: elke onderneming, natuurlijke of rechtspersoon, die één of meer verkooppunten exploiteert voor de kleinhandel in brandstoffen of brandstoffen en smeermiddelen, onder de merken van de leverancier, en die een desbetreffende inschrijving bezit in het handelsregister en waarvan de onroerende inrichtingen hun niet ter beschikking werden gesteld door de leverancier.
Art.3. Onderhavige bepalingen zijn toepasselijk op de onder artikel 2 beoogde contractuele betrekkingen tussen de leveranciers en kleinhandelaars, onverminderd de contractuele betrekkingen die voor de kleinhandelaars gunstiger zijn dan die bedoeld bij dit besluit.
Art.4. De clausules van zowel de lopende contracten als de contracten afgesloten na de inwerkingtreding van onderhavige bepalingen worden in de mate waarbij zij niet overeenstemmen met deze bepalingen, als niet geschreven beschouwd en automatisch vervangen door de onderhavige bepalingen.
Art.5. Onderhavige bepalingen zijn niet toepasselijk wanneer de partijen een handelshuurovereenkomst of een arbeidscontract hebben afgesloten noch wanneer de exploitatie van het verkooppunt het voorwerp heeft uitgemaakt van een concessie door de openbare overheid, onder meer voor de stations opgericht langs de autowegen.
HOOFDSTUK II. _ Over de contractuele betrekkingen tussen de leveranciers en de kleinhandelaars-geranten
Art.6. Algemene beschrijving van de onontbeerlijke rubrieken in een contract afgesloten met kleinhandelaars-geranten.
Onder het dubbel voorbehoud enerzijds van de krachtens dit besluit verboden clausules en anderzijds van de vrijheid der partijen om bijkomende clausules, voor zover deze niet strijdig zijn met de bepalingen van dit besluit in te lassen, moet ieder tussen leverancier en kleinhandelaar-gerant afgesloten contract verplicht melding maken, van onderstaande rubrieken, zoals zij gepreciseerd zijn, en die onontbeerlijk zijn voor een dergelijk contract :
a) Identiteit en adres van de partijen.
b) Inschrijvingsnummers van de partijen in het handelsregister.
c) Inschrijvingsnummers van de partijen voor de B.T.W.
d) Ligging en beschrijving van het verkooppunt :
De ligging van het verkooppunt, alsmede een verwijzing naar de beschrijving van het verkooppunt, hetzij in het contract, hetzij in een als bijlage bij het contract gevoegde plaatsbeschrijving.
e) Woonst :
De desgevallend terbeschikkinggestelde woonst.
f) Voorwerp en juridische aard van het contract:
Het voorwerp, dat wil zeggen, de verkoop van de door de leverancier geleverde produkten en de verlening van bijkomende diensten aan de cliënteel, alsmede het beginsel van een voorafgaande machtiging van de leverancier voor de uitoefening, door de kleinhandelaar-gerant van elke andere aktiviteit dan die bepaald in het contract.
De juridische aard van het contract.
g) Stelsel van de terbeschikkingstelling van het verkooppunt, desgevallend van de woonst, en van het materieel :
Het juridisch stelsel waaronder het verkooppunt, zijn uitrusting en desgevallend de woonst ter beschikking van de kleinhandelaar-gerant gesteld worden.
h) Stelsel van levering door de leverancier - verantwoordelijkheid voor de voorraden :
Het stelsel waaronder de koopwaar door de leverancier geleverd wordt (bijvoorbeeld verkoop, mandaat, consignatie, enz.).
Verduidelijking van de verantwoordelijkheid van de kleinhandelaar-gerant voor de voorraden op grond van het stelsel van levering van de koopwaar.
i) Verantwoordelijkheid voor de onroerende installaties en het materieel :
Verduidelijking van de verantwoordelijkheid in het licht van het stelsel van de terbeschikkingstelling van de onroerende installaties en het materieel.
j) Financiële en commerciële modaliteiten en voorwaarden :
Verduidelijking van de financiële modaliteiten (betaling der facturen, termijnen, overmaking van gelden, enz.) en van de commerciële voorwaarden (winstmarge, ristorno's, kortingen, enz.).
Desgevallend de voorwaarden bij verkoop tegen aankoopbons, de kredietmogelijkheden aan de cliënteel, alsmede een verwijzing naar de bestemming van de opbrengst van de door de kleinhandelaar-gerant geleverde diensten.
k) Exclusiviteit der leveringen :
De koopwaren die onder de exclusiviteitsverplichting vallen.
l) Prijs van de verbruiker :
Desgevallend het stelsel van de opgelegde prijzen.
m) Plaatsbeschrijving, inventaris :
De verwijzing naar de plaatsbeschrijving en de inventaris op tegenspraak.
n) Onderhoud van het station :
Draagwijdte van de verplichting tot onderhoud van het station die op elke partij rust.
o) Exploitatiekosten :
De tenlasteneming, door ieder van de partijen, van de verschillende exploitatiekosten (water, gas, elektriciteit, drijfkracht, verwarming, belasting b.v. op de pompen, op de drijfkracht, belastingen b.v. onroerende voorheffing, heffingen, telefoonabonnement, door de kleinhandelaar-gerant aangeworven personeel, kosten slaande op het materieel en de uitrusting).
p) Boekhoudkundige controle :
Onder voorbehoud van artikel 19 van dit besluit, de modaliteiten tot het uitoefenen van een eventueel recht van toezicht door de leverancier op de door de kleinhandelaar-gerant bijgehouden boekhouding alleen in het geval van consignatie van petroleumprodukten.
q) Duur en opzeg van het contract :
Naargelang het om contracten voor een bepaalde of onbepaalde duur gaat, de oorspronkelijke duur, de modaliteiten tot hernieuwing en de duur van de opzeg (cfr. artikel 17 van dit besluit).
Art.7. De openingsuren moge niet door de leverancier worden opgelegd. De kleinhandelaar-gerant stelt deze vast, rekening houdend onder meer met de plaatselijke of seizoensnoodwendigheden, met de normale handelsgebruiken of met de reglementen inzake de medeëigendom.
De door de kleinhandelaar-gerant vastgestelde openingsuren kunnen door de leverancier niet worden ingeroepen ingeval van onvoldoende afzet.
Niet geviseerd zijn de bevoorradingen buiten de openingsuren, zomin als de handelstechnieken die geen fysische aanwezigheid van de kleinhandelaar-gerant of van zijn aangestelde vereisen; in deze gevallen moet de toegang tot de inrichtingen steeds mogelijk blijven.
De kleinhandelaar-gerant brengt de openingsuren en de sluitingsdagen ter kennis van de cliënteel door middel van aanplakking.
Art.8. Geen enkele verplichting tot toepassing van tarieven bij de verkoop van produkten of bij het verlenen van diensten mag door de leverancier worden opgelegd.
Deze bepaling is evenwel niet toepasselijk :
a) op de prijzen van petroleumprodukten zomin als op de mogelijkheid om tarieven aan te bevelen voor alle andere produkten die in het verkooppunt tekoopgesteld worden door de tussenkomst van de leverancier;
b) ingeval de leverancier een specifieke investering heeft gedaan met het oog op een andere dienstverlening dan die welke gewoonlijk in een dergelijk verkooppunt verricht worden (bijvoorbeeld car-wash, cafetaria, restauratie) en de twee partijen zich akkoord hebben gesteld over de handelsoogmerken van deze investering. Onder dienstverleningen die gewoonlijk verricht worden in een verkooppunt, dienen verstaan te worden uitsluitend de dienstverleningen uitgevoerd met behulp van onder meer het gereedschap voor eerste tussenkomst, de compressor, de smeerput, de smeerinrichting, de hefbrug, de batterijlader of de bougiereiniger.
Art.9. Wanneer overeengekomen is dat de kleinhandelaar-gerant brandstoffen of smeermiddelen zal verkopen of leveren aan bepaalde klanten, die houder zijn van aankoopbons, waarborgt zijn leverancier hem 75 pct. van de contractuele distributiemarge voor deze produkten, behalve in geval van consignatie.
In dit laatste geval mag de gewaarborgde marge verschillend zijn, zonder lager te liggen dan 60 pct.
Deze waarborg geldt eveneens voor de leveringen van brandstoffen uitgevoerd ten voordele van organismen die fiscale vrijstelling in België genieten.
De door de kleinhandelaar-gerant verzamelde geldige aankoopbons dienen door hem aan zijn leverancier te worden aangeboden binnen termijnen en volgens modaliteiten, die overeen te komen zijn. De partijen zullen bepalen of deze bons kunnen gebruikt worden als betaalmiddel voor de door de leverancier gedane leveringen, ofwel of hun tegenwaarde onmiddellijk door deze laatste aan de kleinhandelaar-gerant moet gecrediteerd worden.
Art.10. Geen enkele deelneming in de kosten van promotie- of publiciteitscampagnes mag door de leverancier aan de kleinhandelaar-gerant opgelegd worden.
De kleinhandelaar-gerant staat het vrij financieel deel te nemen aan publiciteits- of verkoopspromotionele campagnes, of publiciteitsartikelen aan te kopen om door hem gratis uitgedeeld of verkocht te worden. In dit geval en voor zover het mogelijk is, wordt de deelneming van de kleinhandelaar-gerant ter kennis van de cliënteel gebracht.
Art.11. Er zal een gedetailleerde beschrijving opgemaakt worden van de bestemming van de verschillende gedeelten van het verkooppunt dat ter beschikking wordt gesteld van de kleinhandelaar-gerant.
De uitoefening van elke andere activiteit in het verkooppunt zal her voorwerp moeten uitmaken van een schriftelijk akkoord tussen de partijen.
Hiertoe richt de kleinhandelaar-gerant, aangetekend, een voorafgaand schriftelijk verzoek aan zijn leverancier, die verplicht is hierop schriftelijk te antwoorden binnen een termijn van één maand te rekenen vanaf de aanvraag, waarbij de poststempel bewijskracht heeft.
Art.12. De aanduidingen betreffende de per referentieperiode (maand, trimester of jaar) af te nemen minimumhoeveelheden hebben niet de aard van contractuele verplichtingen, maar worden aangewend als maatstaf voor de commerciële oogmerken van de twee partijen op het ogenblik van de ondertekening van het contract. Deze aanduidingen kunnen desgevallend dienen om de eventuele toekenning te rechtvaardigen van voordelen in verhouding tot bepaalde verkochte hoeveelheden.
Deze clausule doet geen afbreuk aan de mogelijkheid minimumhoeveelheden per levering overeen te komen.
Art.13. De niet-mededingingsclausules voor de activiteiten van de kleinhandelaar-gerant, na beëindiging van het contract, worden beperkt tot maximum zes maand, in een cirkel, met een straal van 1 km, vanaf het verkooppunt, in de gemeenten met minstens tienduizend inwoners, en in een cirkel met een straal van vijf kilometer in de andere gevallen.
De niet-mededingingsclausules zullen geen uitwerking hebben indien de leverancier, na de verbreking van de overeenkomst, het verkooppunt omvormt tot volledig automatische bediening.
Art.14. Iedere clausule die in een forfaitaire sanctie voorziet voor niet-naleving van elke welkdanige clausule van het contract wordt als niet geschreven beschouwd. Deze bepaling doet geen afbreuk aan het recht een forfaitaire herstelvergoeding overeen te komen voor niet-naleving van een bepaalde belangrijke clausule van het contract.
Art.15. Alle taksen op het materieel of de uitrusting van het verkooppunt zijn ten laste van de eigenaar van dit materieel of deze uitrusting.
Art.16. Wanneer het dragen van een uniform wordt overeengekomen, zal het contract preciseren wie er de aankoop- en onderhoudskosten geheel of gedeeltelijk van dragen zal.
Art.17. De contracten kunnen worden afgesloten voor bepaalde of onbepaalde tijd.
a) Contracten voor bepaalde tijd :
Wanneer een contract voor bepaalde tijd tweemaal werd vernieuwd, ongeacht of de bedingen van het oorspronkelijk contract al dan niet werden gewijzigd tussen dezelfde partijen, of wanneer het tweemaal stilzijgend werd verlengd ten gevolge van een beding van het contract, wordt elke latere verlenging geacht te zijn toegestaan voor onbepaalde tijd.
b) Contracten voor onbepaalde tijd :
Wanneer een contract voor onbepaalde tijd is, kan hieraan door een van de partijen slechts een einde gemaakt worden, mits schriftelijke betekening van een opzegging waarvan de duur als volgt is bepaald :
1° twee maanden gedurende de eerste zes maanden van het contract;
2° drie maanden tijdens de periode die zich uitstrekt na de eerste zes maanden tot drie jaar;
3° na deze eerste periode van drie jaar, en vervolgens voor elke aangevangen periode van drie jaar, één maand bijkomende opzeg zonder dat een totale opzeg van negen maand mag overschreden worden.
Nochtans mogen de partijen na de betekening van de opzegging overeenkomen de uitvoeringsduur te veranderen.
In geval van onteigening zal ieder van de partijen er de andere van verwittigen, om deze toe te laten haar eventuele rechten ten overstaan van de onteigenende overheid uit te oefenen.
c) Onderhavige bepalingen doen geenzins afbreuk noch aan het recht van de partijen zonder opzegging het contract in onderlinge overeenstemming te ontbinden, noch aan de wettelijke of contractuele bepalingen die aan elk der partijen toestaan een einde aan het contract te maken, zonder de hierboven voorgeschreven opzeggingstermijnen te moeten naleven in geval van zware tekortkomingen aan de contractuele verplichtingen door de ene of de andere partij.
Art.18. Waarborgen moge tussen partijen worden overeengekomen onder alle vormen zoals gelddeposito's, hypotheekstelling of borgtocht, bankgaranties, betaling van een premie van een typeverzekering afgesloten voor het geheel van de verkooppunten toebehoerend aan het net van een zelfde leverancier.
De waarborg mat niet meer bedragen dan de waarde van de koopwaren, die in consignatie werden gegeven of op krediet werden gekocht, zonder afbreuk te doen aan alle eventuele waarborgen overeengekomen tot dekking van alle schade aan de uitrusting of aan de inrichtingen ter beschikking gesteld van de kleinhandelaar-gerant.
Ingeval de waarborg bestaat uit een geldsom gedeponeerd in handen van de leverancier, zal deze jaarlijks aan hem, die de waarborg gegeven heeft, een intrest uitkeren gelijk aan de basisrentevoet die de Algemene Spaar- en Lijfrentekas voor haar spaarboekjes uitkeert.
Ieder krediet door de leverancier aan de kleinhandelaar-gerant verleend, bij het begin van de exploitatie, onder de vorm van consignatie van koopwaren, moet in waarde en niet in hoeveelheid worden uitgedrukt.
Art.19. De leveranciers mogen slechts van rechtswege een boekhoudkundige controle uitoefenen wanneer de koopwaren in bewaring gegeven zijn.
Art.20. In een clausule van toewijzing van bevoegdheid mag voorzien worden in de contracten, voor zover het geschil verwezen wordt naar een rechtsmacht waar de taal van het contract zal kunnen gekozen worden als taal van de procedure.
Art.21. De leverancier zal een afschrift van dit besluit voegen in bijlage van alle bestaande contracten en van de contracten gesloten na de inwerkingtreding van dit besluit, een verplichting waarvan melding gemaakt zal worden in het contract.
HOOFDSTUK III. _ Over de contractuele betrekkingen tussen leveranciers en kleinhandelaars-wederverkopers
Art.22. De bepalingen van de artikelen 7, 8, 9, 10, 14 en 20 zijn toepasselijk op de contractuele betrekkingen tussen leveranciers en kleinhandelaars-wederverkopers.
Art.23. De forfaitaire schadevergoedingen vastgesteld in verhouding tot de per referentieperiode af te nemen minimale hoeveelheden mogen slechts toegepast worden in geval van nietuitvoering van een exclusiviteitsclausule inzake bevoorrading of in geval van verbreking van het contract ten laste en ten nadele van de kleinhandelaar-wederverkoper.
Art.24. Ten laatste één jaar vóór de vervaldag van het contract en voor zover de contractuele betrekkingen tussen de leverancier en de kleinhandelaar-wederverkoper gehandhaafd werden gedurende minstens tien jaar, beschikt de kleinhandelaar-wederverkoper over een optie tot aankoop op de installaties en het materieel te weten: de ondergrondse verdelingsinstallaties alsmede alle bouwwerken, leidingen, bijhorigheden, elektrische installaties, voetstukken van het pompeneiland, die toebehoren aan de leverancier, zulks onder volgende voorwaarden :
a) de kleinhandelaar-wederverkoper betekent per aangetekende brief gericht aan de leverancier zijn voornemen om eventueel de hogervermelde optie te lichten;
b) de leverancier doet aan de kleinhandelaar-wederverkoper, eveneens per aangetekende brief verzonden binnen de drie maanden na de datum van bovengenoemde betekening, de oorspronkelijke waarde kennen van de investering in installaties en materieel zoals hierboven beschreven, waarin bovendien de plaatsings- en studiekosten begrepen zijn;
c) indien de kleinhandelaar-wederverkoper tot de koop besluit wordt de optie slechts gelicht mits betaling, binnen de drie maand na het antwoord van de leverancier, van het bedrag van de onder b) bepaalde waarde verminderd met een afschrijving van 6,15 pct. per jaar, berekend van de plaatsingsdatum af. In ieder geval blijft deze afschrijving beperkt tot 80 pct. van bovengenoemde waarde;
d) voor het geval er om technische redenen nieuwe investeringen zouden noodzakelijk zijn na het antwoord van de leverancier, slaat de aankoop eveneens op deze investeringen, waarvan de waarde berekend wordt overeenkomstig de bepalingen onder c). De prijs is betaalbaar op de vervaldag van het contract;
e) de eigendomsoverdracht van deze installaties en dit materieel heeft plaats op de vervaldag van het contract.
Art.25. Wanneer een verkooppunt ingevolge omstandigheden onafhankelijk van de wil van de kleinhandelaar-wederverkoper of ingevolge de stopzetting van zijn activiteiten definitief ophoudt te worden aangewend voor de verdeling van brandstoffen, is de kleinhandelaar-wederverkoper niet gehouden de plaatsings-, noch de wegnemingskosten van het in artikel 24 bedoelde materieel te betalen, wanneer dit materieel ouder is dan dertien jaar, op voorwaarde nochtans dat alle nodige maatregelen in onderling akkoord worden getroffen, om dit materieel onbruikbaar te maken of voor ander gebruik aan te wenden. In die gevallen wordt het materieel gratis eigendom van de kleinhandelaar-wederverkoper, die hiervoor verantwoordelijk is.
HOOFDSTUK IV. _ Slotbepalingen
Art.26. Het toezicht en de controle op de toepassing van dit besluit, alsook de vaststelling van enige overtreding van zijn bepalingen geschieden overeenkomstig de bepalingen van artikel 21, van het koninklijk besluit nr. 62 van 13 januari 1935.
Art.27. De overtredingen van de bepalingen van dit besluit worden overeenkomstig de bepalingen van de artikelen 22 tot 25 van het Koninklijk besluit nr. 62 van 13 januari 1935 gestraft.
Art.28. Dit besluit treedt in werking op de dag van zijn bekendmaking in het Belgisch Staatsblad.
Art. 29. Onze Vice-Eerste Minister en Minister van Economische Zaken is belast met de uitvoering van dit besluit.